بهبود یافتگان دوباره به اعتیاد پناه می‌برند

خبرگزاری علم و فناوری آنا، موضوع اعتیاد در ایران در سال‌های اخیر روند رو به رشدی داشته است، جدید‌ترین آمار‌های ارائه شده در مطالعه مشکی و همکاران در سال ۱۳۹۴ حاکی از آن است که شیوع اعتیاد در استان‌های مختلف از ۵/۲ درصد در استان تهران تا ۱۷ درصد در استان هرمزگان متفاوت است. از سوی دیگر بررسی‌های انجام شده در زمینه اعتیاد بیشترین فراوانی را در گروه سنی ۲۰-۳۵ سال گزارش می‌کند و حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد معتادین را افراد بی سواد و یا کم سواد تشکیل می‌دهند.

سوی دیگر مسئله ترک مصرف مواد مخدر از جمله مسائلی است که همواره مورد توجه مسئولین و نیز خود مبتلایان به سوء مصرف مواد و همچنین خانواده‌های آن‌ها بوده است. ترک جسمانی مواد مخدر چندان مشکل نیست، لذا مشکل اصلی بازگشت و شروع دوباره به این عادت ناپسند است.

شاید بار‌ها در اخبار ملاحظه کردید که حدود ۹۰ درصد معتادین بعد از درمان در کمتر دوماه به چرخه اعتیاد برمی گردنند این موضوع دلایلی مختلفی دارد.

مانایی ترک اعتیاد در کشور ما بسیار پایین است و به نظر می‌رسد تلاش‌ها برای درمان معتادان تا کنون نتایج مثبتی به دنبال نداشته و در بهترین حالت درصد کمی از معتادان پس از ترک مصرف مواد، پاک می‌مانند و البته دلایل مختلفی از جمله نقص در تکنیک‌های درمانی اعتیاد، عدم تکمیل چرخه حرفه آموزی، چرخه معیوب درمان و توانمندسازی بهجویان، عدم مراقبت از بهبودیافتگان پس از خروج و مغفول ماندن آیین نامه مراقبت بعد از خروج معتادان بین دستگاه‌های مسئول برای این شکست مطرح می‌شود.

در این راستا ستاد مبارزه با مواد مخدر با تهیه پروتکل آیین نامه مراقبت پس از خروج معتادان در مرداد ۸۹ درخواست اصلاح تبصره یک ماده ۱۶ قانون مبارزه با مواد مخدر را تصویب کرد و با تصویب اصلاحیه تبصره یاد شده، اجرای آیین‌نامه مراقبت پس از خروج معتادان در آبان ۹۲ از سوی ریاست وقت قوه قضائیه ابلاغ شد در حال حاضر حدود ۱۰ سال می‌گذرد، اما آمار بالایی برگشت معتادین به چرخه اعتیاد حاکی از آن است که گویی قوانین یا اجرا نشده یا موثر نبوده است در همین راستا با توجه به اهمیت موضوع با یکی از کارشناسان اجتماعی در خصوص موثر نبودن روش‌های بازتوانی و برگشت معتادین به مواد مخدر گفتگو به نشسته که نتیجه را باهم می‌خوانیم.

علیرضا شریفی یزدی با بیان اینکه تحقیقات و مطالعات حاکی از آن است که تقریبا از هر ۱۰۰ معتادی که ترک می‌کنند ۹۴ نفر دوباره به چرخه اعتیاد باز می‌گردند، عنوان کرد: این امر سبب می‌شود اعتماد عموم مردم به معتادین سلب شود و دیگر نتوانند کار‌های خود در حوزه‌های مختلف به آن‌ها بسپارند.

وی با بیان اینکه تعداد زیادی از مردم جامعه این باور را دارند که معتادی که ترک کرده دوباره به چرخه اعتیاد برمی گردد، اذعان کرد: متاسفانه افراد معتاد کارایی پایینی دارند و به همین افراد جامعه نمی‌توانند به آن‌ها اعتماد کنند.

این روان اجتماعی با بیان اینکه افراد معتادی که مشکل اقتصادی دارند در اکثر مواقع متوسل به سرقت، خرده فروشی مواد مخدر، بزهکاری و ... می‌شوند، اذعان کرد: این امر سبب شده است که میزان اعتماد عموم مردم نسبت به معتادین که ترک کردند کاهش پیدا کند.

شریفی یزدی با بیان اینکه دستگاه ذی ربط همانند بهزیستی، انجمن‌های حمایت گر خدمات ناچیز و محدودی به افراد که ترک کرده اند می‌دهند، اذعان کرد: در واقع نوع و میزان خدماتی که این ارگان‌ها به معتادینی که قصد دارند به جامعه برگرند ناچیز است و اصلا نمی‌توان روی آن حساب کرد.

وی با بیان اینکه بودجه که معمولا بر حمایت از معتادین که ترک کردند آن قدر ناچیز است که به هیچ وجه نمی‌تواند نیاز‌های این جماعت را تامین کند، ابراز کرد:در حوزه درمان و حمایت‌هایی بعد از آن نگاه علمی و نظر متخصص وجود ندارد و معمولا افراد براساس سلیقه‌ی خود رفتار و یا حمایت می‌کنند.

این روان شناس اجتماعی با بیان اینکه خانواده‌ها تاثیر به سزایی بر باز توانی و عدم برگشت معتادین به چرخه اعتیاد دارند، خاطر نشان کرد: خانواده اگر پذیرش این افراد، پس از درمان را نداشته باشد هیچ کس نمی‌تواند کار مثمر ثمری انجام دهد.

شریفی یزدی با بیان اینکه لازم است خانواده و جامعه‌ای که این افراد در آنجا زندگی می‌کنند از این افراد حمایت کنند و گرنه دوباره افراد سودجو به سراغ آن‌ها رفته و به راحتی جذب آن‌ها می‌شوند افزود: اگر این افراد حمایت نشوند دوباره به چرخه اعتیاد برگشته و حتی مجبور می‌شوند برای تامین هزینه‌های خود به خرده فروشی روی آورند.

وی با بیان اینکه آیین نامه مراقبت بعد از خروج معتادان بین دستگاه‌های مسئول مغفول مانده و می‌توان با اجرای صحیح این برنامه از بازگشت مجدد معتادان بهبودیافته پیشگیری کرد، اظهار کرد: این امر سبب می‌شود که اینکه ۹۵ درصدی معتادان متجاهر بهبود یافته به چرخه اعتیاد برمی‌گردند.

این روان شناس اجتماعی با ذبیان اینکه سیاست اشتباه در حوزه مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد باعث شده است که تعدادی زیادی از افراد دلسوز و متخصص شهید شوند، اذعان کرد: در واقع برخورد سلبی و قهری، بستن مرز‌ها و ... تاکنون نتیجه داشت است.

شریفی یزدی با بیان اینکه باید برنامه ریزی اقداماتی انجام دهیم که تقاضا کاهش یابد، عنوان کرد: باید از ظرفیت همه نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی در زمینه مبارزه با این پدیده شوم استفاده شود.

وی ضمن تاکید به برنامه ریزی و اقدامات فرهنگی در حوزه اعتیاد و مواد مخدر، گفت: در امور فرهنگی نمی‌توان با انجام اقدامات ضربتی توقع کاهش مصرف مخدر در جامعه را داشته باشیم بلکه باید با برنامه ریزی دقیق، بلند مدت و شفاف کاری کنیم که تمایل مردم در حوزه مصرف کمتر شود.

این روان شناسی با بیان اینکه در خصوص با مواد مخدر نیازمند عزم ملی و همگانی داریم، یاد آور شد: از طریق آموزش همگانی و اطلاع‌رسانی صحیح باید عوارض و آسیب‌های ناشی از مواد مخدر به جامعه آموزش داده شود. پیشگیری مقدم بر درمان است از این رو باید مشکلات و آسیب‌های اعتیاد از دبستان آموزش داده شود.

شریفی یزدی با بیان اینکه با بیان اینکه در بحث پیشگیری و برخورد با اعتیاد باید طرحی نو و کارشناسی شده ارائه شود، گفت: فرد معتاد پس از ترک نباید به حال خود رها شود و حتی پس از ترک هم باید تحت نظر و مراقبت قرار داشته باشد. در این مسیر تا کنون اقدامات بسیاری انجام شده، ولی نتیجه مطلوبی در پی نداشته است.

وی با بیان اینکه طرد شدن افراد معتاد از جامعه شهری و خانواده و مورد توجه قرار نگرفتن توسط یک سازمان یا نهاد حمایتی احتمال بازگشت به اعتیاد را در فرد افزایش می‌دهد، عنوان کرد: در روند ۳ ماهه ترک اعتیاد اثرات مواد مخدر فقط از سطح جسم فرد معتاد بیرون می‌رود، در حالی که اثرات روحی و روانی اعتیاد تا مدت‌های بسیار زیادی در ذهن فرد معتاد بر جای می‌ماند.

این پژوهشگر اجتماعی در خاتمه گفت:با توجه به تبلیغات گسترده، اثرگذاری شبکه‌های اجتماعی و دوره حساس آغاز جوانی، این خانواده‌ها هستند که نباید از مسئولیت شانه خالی کنند و برای شناخت مواد مخدر جدید، شناخت آثار آن‌ها و برای فرزندانشان وقت بگذارند.

حال با توجه به آنچه که گفته شد؛ در خوش‌بینانه‌ترین حالت حدود ۲۰ درصد از معتادان پس از ترک اعتیاد دیگر بازگشت به مصرف مواد ندارند و ۸۰ درصد دیگر دوباره مواد مصرف می‌کنند، بنابراین درمان قطعی اعتیاد بسیار دشوار است.

در واقع افرادی ترک کردند نیاز به حمایت جدی‌تر از سمت نهاد‌های متولی علی خصو ص خا نواده‌ها دارند چرا در اغلب موارد این افراد نمی‌تواننند کاری پیدا کنند و یا مورد اقبال خانواده خود قرار نمی‌گیرند و این طرد شدگی سبب برگشت آن‌ها به چرخه اعتیاد می‌شود در واقع گویی آن‌ها به اعتیاد پناه می‌برند لذا با توجه به اینکه اعتیاد بیماری سخت و پیچیده‌ای است باید حمایت خانواده و نهاد‌های اجتماعی از این افراد بیشتر شود، زیرا اعتیاد بر افزایش آسیب‌های اجتماعی از جمله فقر و ایدز نیز تاثیر گذار است.

از طرفی تحقیقات نشان می‌دهد افراد؛ که به اجبار به این مراکز فرستاده می‌شوند نسبت که به اختیار خود می‌روند زودتر به چرخه اعتیاد برمی گردند در واقع عمق و شدت اعتیادشان از افرادی که داوطلبانه به مراکز ماده ۱۵ می‌روند، بیشتر و شدت تخریب روانی، ذهنی، جسمی و شاکله شخصیت اجتماعی در آن‌ها به مراتب افزون‌تر است. این افراد برای بازگشت به شرایط نرمال نیاز به زمان بسیار زیادی دارند.